In het eerste gedeelte van dit tweeluik over anafylaxie hebben we uitgebreid de epidemiologie, pathofysiologie, symptomatologie, risicofactoren en de behandeling van anafylaxie besproken. Voor dit tweede gedeelte is de gehele internationale medische literatuur doorgespit om antwoord te kunnen geven op de vraag: Is er evidence voor het toedienen van corticosteroïden bij anafylaxie? In deel 1 werd al losgelaten dat er geen evidence is voor het toedienen van corticosteroïden om een bifasische reactie te voorkomen. In deze blogpost wordt duidelijk waarop deze stelling gebaseerd is.
Leestip: in 2017 verscheen op deze website een blogpost over bifasische reacties bij anafylaxie, waarin geconcludeerd werd dat bifasische reacties zelden voorkomen en niet tot een toename van de mortaliteit leiden.
Conclusie uit de studies
Er is geen bewijs dat het toedienen van corticosteroïden het aantal bifasische reacties vermindert. Tevens hebben corticosteroïden geen plaats in de behandeling van de acute fase van een anafylactische reactie. De enige effectieve, evidence-based behandeling is het toedienen van adrenaline 0.5 mg i.m.
Wat wel wordt beschreven in de literatuur zijn risicofactoren voor een bifasische reactie, zoals een ernstige anafylactische reactie dan wel hypotensie, het niet tijdig toedienen van adrenaline of niet de juiste dosering adrenaline. Daarnaast wordt ook een onbekende trigger geassocieerd met een hoger risico op het ontwikkelen van een bifasische reactie. (4,6,16,17)
Richtlijnen
In de literatuur wordt geen sterke evidence vóór het gebruik van corticosteroïden gevonden. Echter, wat adviseren de verschillende richtlijnen? Hieronder volgen de adviezen van een aantal instanties en internationale richtlijnen.
Samenvatting deel 1 en 2
De diagnose anafylaxie wordt gesteld aan de hand van criteria (zie deel 1). De pathofysiologie van anafylaxie berust meestal op een immunologische IgE-gemedieerde reactie. Aan het uiteinde van een fulminante kettingreactie die wordt geactiveerd na blootstelling aan een allergeen, vindt degranulatie van mestcellen of basofielen plaats. De mediatoren (enzymen en cytokinen) die hierbij vrijkomen hebben een directe werking op het lichaamsweefsel waardoor klachten ontstaan. Symptomen van de huid en mucosa zijn het meest voorkomend.
Veruit de belangrijkste behandeling van anafylaxie is het tijdig toedienen van adrenaline. Er is geen evidence voor het toedienen van corticosteroïden om bifasische reacties te voorkomen. Uit de literatuur kan worden geconcludeerd dat corticosteroïden geen plaats hebben in de routinematige behandeling van anafylaxie. Het kan worden overwogen bij moeilijk behandelbare anafylaxie, hoewel ook hier geen evidence voor is.
Auteur: Simone Anna Kooistra, ANIOS SEH, Isala
Reviewer: Sander Manders, SEH-arts KNMG, FACEM, FRCEM, Isala
Namens team fanofEM: Britt van der Kolk, SEH-arts KNMG, Isala
Coverfoto: Castorly Stock via Pexels
Literatuur
1. Simons FER. World Allergy Organization survey on global availability of essentials for the assessment and management of anaphylaxis by allergy-immunology specialists in health care settings. Ann Allergy, Asthma Immunol. 2010 May;104(5):405–12.
2. Johansson SGO, Bieber T, Dahl R, Friedmann PS, Lanier BQ, Lockey RF, et al. Revised nomenclature for allergy for global use: Report of the Nomenclature Review Committee of the World Allergy Organization, October 2003. J Allergy Clin Immunol. 2004 May 1;113(5):832–6.
3. Ko BS, Kim WY, Ryoo SM, Ahn S, Sohn CH, Seo DW, et al. Biphasic reactions in patients with anaphylaxis treated with corticosteroids. Ann Allergy, Asthma Immunol. 2015 Oct 1;115(4):312–6.
4. Lieberman P. Biphasic anaphylactic reactions. Vol. 95, Annals of Allergy, Asthma and Immunology. American College of Allergy, Asthma and Immunology; 2005. p. 217–26.
5. Lieberman P, Camargo CA, Bohlke K, Jick H, Miller RL, Sheikh A, et al. Epidemiology of anaphylaxis: Findings of the American College of Allergy, Asthma and Immunology Epidemiology of Anaphylaxis Working Group. Vol. 97, Annals of Allergy, Asthma and Immunology. American College of Allergy, Asthma and Immunology; 2006. p. 596–602.
6. Lee S, Peterson A, Lohse CM, Hess EP, Campbell RL. Further Evaluation of Factors That May Predict Biphasic Reactions in Emergency Department Anaphylaxis Patients. J Allergy Clin Immunol Pract. 2017 Sep 1;5(5):1295–301.
7. Rohacek M, Edenhofer H, Bircher A, Bingisser R. Biphasic anaphylactic reactions: occurrence and mortality. Allergy. 2014 Jun 1;69(6):791–7.
8. Douglas DM, Sukenick E, Andrade WP, Brown JS. Biphasic systemic anaphylaxis: An inpatient and outpatient study. J Allergy Clin Immunol. 1994 Jun 1;93(6):977–85.
9. Simons FER. Anaphylaxis pathogenesis and treatment. Allergy Eur J Allergy Clin Immunol. 2011;66(SUPPL. 95):31–4.
10. Reber LL, Hernandez JD, Galli SJ. The pathophysiology of anaphylaxis. J Allergy Clin Immunol. 2017;140(2):335–48.
11. Simons FER. Anaphylaxis. J Allergy Clin Immunol. 2010;125(2 SUPPL. 2):18–23.
12. Liyanage CK, Galappatthy P, Seneviratne SL. Corticosteroids in management of anaphylaxis; a systematic review of evidence. Eur Ann Allergy Clin Immunol. 2017;49(5):196–207.
13. Sampson HA, Muñoz-Furlong A, Bock SA, Schmitt C, Bass R, Chowdhury BA, et al. Symposium on the definition and management of anaphylaxis: Summary report. J Allergy Clin Immunol. 2005;115(3):584–91.
14. McD FISHER M. Clinical Observations on the Pathophysiology and Treatment of Anaphylactic Cardiovascular Collapse. AnaeSlh Intens Care. 1986.
15. Simons FER, Ardusso LRF, Bilò MB, El-Gamal YM, Ledford DK, Ring J, et al. World allergy organization guidelines for the assessment and management of anaphylaxis. Japanese J Allergol. 2014;62(11):1464–500.
16. Lee S, Bellolio MF, Hess EP, Erwin P, Murad MH, Campbell RL. Time of Onset and Predictors of Biphasic Anaphylactic Reactions: A Systematic Review and Meta-analysis. J Allergy Clin Immunol Pract. 2015 May 1;3(3):408-416.e2.
17. Alqurashi W, Ellis AK. Do Corticosteroids Prevent Biphasic Anaphylaxis? J Allergy Clin Immunol Pract. 2017 Sep 1;5(5):1194–205.
Recente reacties